Kanuni 7(3) ya Kanuni za Usalama
Barabarani kuhusiana na Ukomo wa Uzito wa Juu wa Magari za Mwaka 2001
*Na. Elias Magugudi
Utangulizi
Madhumuni
ya maada hii ni kujadili tatizo la utekelezaji wa kanuni namba 7 (3) ya Kanuni za Usalama Barabarani kuhusiana n Ukomo wa
Uzito wa Juu wa Magari za Mwaka 2001.
Tanzania ilitunga sheria ya Usalama Barabarani tangu mwaka
1973 kwa lengo la kudhibiti uzito wa magari barabarani. Sababu ya kutunga
sheria hii ilikuja baada ya kuona uzito wa magari kwenye ekseli ukizidi ule
uliokadiriwa wakati wa usanifu wa barabara husababisha barabara kuharibika
kabla ya muda wake uliotegemewa. Uharibufu huu unaleata hasara kwa Serikali
ni kwa sababu hii ndiyo maana sheria ya Usalama Barabarani Na.30 ya mwaka
1973 na kanuni zake zinawekewa mkazo na Serikali. Hata hivyo baadhi ya kanuni
hizo zimekua zikileta mgogoro mkubwa kati ya serikali na wasafirishaji hadi
kusababisha sheria hizo kutotekelezwa. Mgogoro kubwa baina ya wasafirishaji
na serikali upo katika utekelezaji wa kanuni namba 7(3).
Sheria na
Kanuni zinazotumika Tanzania
Duniani kote kuna sheria na kanuni mahsisi
zinazosimamia viwango vya uzito wa magari kwa lengo la kulinda barabara
zisiharibike kutokana na uzito wa magari yanayopita katiba barabara hizo.
Kanuni hizo zimeainisha aina za magari na viwanga vya uzito wa jumla wa gari
(Gross Vehicle Mass).[1]
Kanuni
hizi pia zimeainisha viwango vya uzito unaopaswa kubebwa na axle zinazobeba
mzigo hadi kwenye matairi ya gari.
Kanuni za Usalama Brabarani (Uzito wa Juu wa
Magari) za mwaka 2001 au The Road Traffic( Maximum Weight of Vehicles)
Regulation, 2001 ndio sheria inayotumika sasa katika upimaji wa magari.
Kanunu hizi zimetungwa chini ya kifungu 114 (1) (p) cha sherai ya usalama
barabrani, namba 30 ya mwaka 1973[2]
Tatizo la kubwa katika utekelezaji wa sheria na
kanuni zake liko katika kanuni 7 (3) ya Kanuni za Usalama Barabarani za mwaka
2001. Kanuni hii inaelekeza kwamba, mzigo uliozidi lakini upo ndani ya
asilimia tano (5%) tajwa, lazima upangwe upya ili kila ekseli iwe na uzito
unaoruhusiwa la sivyo mzigo utapakuliwa , la kama mzigo huo haupangiki na
hautapakuliwa na hivyo lazima ubebwe
ulivyo, basi ada ya ziada (surcharge fee) ya mara nne ya ile ya kawaida
lazima ilipwe. Kanuni hii ndio inayolalamikiwa na wasafirishaji kutokana na
madai , masharti yake ni magumu na hayatekelezeki kwa kuwa ni mzigo kwao.
Madhumuni
ya Kanuni namba 7 (3)
Mzigo uliopakiwa kwenye gari unaweza kusogea
wakati wa safari , mfano mzigo unaweza kusogea kwenda mbele wakati wa
kuteremka mlima au kusimama ghafla kwenye tuta. Kanuni namba 7(3) inatoa
nafasi kama mzigo umesogea ekseli ikawa na mzigo mzito kuliko kiwango
kilichoruhusiwa yaani ndani ya asilimia tano, mmiliki wa gari atapaswa
kupanga upya au kushusha mzigo uliozidi . Kama itashindikana kupanga au
kushusha mzigo uliozidi gari husika litaruhusiwa kuendelea na safari lakini
kwa kulipishwa mara nne ya faini ya kawaida. Hata hivyo iwapo mzigo utapangwa
na kuonekana kutozidi uzito unaoruhusiwa kwenye ekseli zake gari litaruhusiwa
kuendelea na safari bila kulipishwa chochote.
Chanzo
cha Mgogoro
Tarehe 01 October 2013 Wizara ya Ujenzi ilitoa
Taarifa kwa Umma kwamba kuanzia tarehe o1.October, 2013 magari yote yenye
uwezo wa kubeba tani 3.5 na kuendelea yatakuwa yanapimwa bila msamaha wa tozo
uliozidi (overload) ndani ya asilimia 5% ya uzito unaokubaliwa kisheria.[3]
Tangazo hilo lilikua linafuta mwongozo uliotolewa
na Waziri mwenye dhamana ya Miundombinu uliotolewa mwaka 2006 [4]ambao
ulitoa msamaha wa tozo kwa magari uliozodi ndani ya asilimia tano ya uzito
unaokubaliwa kisheria. Katika tangazo hilo la Wizara ya Ujenzi wasafirishaji
wa magari yenye uzito wa tani 3.5 na kuendelea walitakiwa kuzingatia
utaratibu ulioainishwa katika sheria.[5]Baada
ya kutengua mwongozo uliotoa msamaha, magari yote yatakayobainika kuwa na
uzito uliozidi lakini upo ndani ya asilimia tano (5%) ya uzito unaokubaliwa
kisheria yalitakiwa kupunguza mzigo, kupanga mzigo au kulipia mara nne ya
tozo ya kawaida.[6]
Changamoto
za Ukiukwaji wa Kanuni namba 7 (3)
Uzito wa Serikali katika kutekeleza sheria na
kanuni kama ilivyoainisha katika kanuni umekua ukisababisha magari yenye
uziti mkubwa kuendelea kutembea katika barabara zetu. Katika takwimu za
Wakala Barabara nchini Tanroads za mwaka 2011/2012, jumla ya magari 684,600
yalipimwa katika mizani , magari 167,310 ambayo ni sawa na asilimia 24.44%
alionekana kuwa yamebeba mzigo uliozidi kwa mujibu wa kanuni. Magari
8,856 ambayo ni sawa na asilimia 1.30%
yalikua yamezidisha uzito juu ya asilimia tano. Ripoti inaonyesha kwamba
asilimia 98.7% ya ulizo uliozidi katika mwaka huo ilikua ndani ya asilimia
5%.[7]
Katika mwaka 2013/2014 jumla ya magari 3,060,057
yalipimwa katika mizani, kati ya magari hayo, 790,777 ambayo ni sawa na
asilimia 2.84% yalikua yamezidisha uzito. Asilimia 1.62% tu ya magari
yaliyopimwa katika mwaka huo ndiyo yalikuwa yamezidisha uzito nje ya asilimia
5%.[8]
Kwa kuwa barabara zetu zimesanifiwa ili ziweze
kudumu kwa miaka kumi na tano hadi ishirini, ni ukweli usiokuwa na kificho
kwamba barabara haziwezi kudumu kwa umri uliokadiriwa kwa sababu magari
yanaendelea kutembea na uzito uliozidi ule unaotakiwa kisheria japokuwa upo
ndani ya asilimia tano.[9]
Hitimisho
Mwaka 2006
Waziri mwenye dhamana ya Miundombinu wakati huo, alitoa msamaha wa tozo kwa
uzito wa magari uliozidi ndani ya asilimia tano (5%) ya uzito unaokubaliwa
kisheria kwa lengo la kutafuta suluhu ya malalamiko ya Wasfirishaji
yaliyoletwa kwake ambayo yalisababishwa na ubove wa barabara, matuta na
mapungufu katiaka mizani za kupimia uzito. Kanuni na misingi inayojulikana
kisheria ni kwamba, Sheria ya kanuni haiwezi kufutwa kwa barua hata kama
imetoka katika Mamlaka husika. Pamoja na kwamba mheshimiwa waziri alitoa
maelekezo kupitia barua bado kanuni zinanaelendelea kuwa vilevile japokuwa
hazitumiki.
Waziri
mwenye dhamana ya Ujenzi aliamua kufuta muongozo huo ili kanuni ziweze
kutekelezwa kama zilivyotolewa mwaka 2001.Inawezekana kanuni hio imeonekana
kuwa na masharti magumu kwa wasafirishaji na kuleta malalamiko kwa sababu
kanuni hazijatumika kwa muda mrefu. Ni
matumaini yangu kwamba pamoja na mambo mengine Serikali kupitia Waziri wa
Ujenzi iliamua kufuta muongozo uliotolewa mwaka 2006 baada ya kuridhika na
maendeleo yaliopatikana katika sekta
ya Ujenzi ikiwa ni pamoja na barabara na mizani. Kwa vile changamoto zilizokuwepo
mwaka 2006 zimekwisha au kupungua kwakiasi ni kikubwa imefika wakati sasa
Kanuni zilizopo zitumike kama zilivyo.
*Shahada ya Sheria (LLB), Chuo Kikuu Mzumbe, Pia nipo
katika masomo ya Shahada ya Pili ya Sheria (Masters in Law by Thesis), Chuo
Kikuu Huria Cha Tanzania
[1]
Hotuba ya Waziri Mkuu Mizengo Pinda.
[2]
Manual for Weighbridge Operators,Tanroads
[3]
Hotuba ya Waziri Mkuu Mizengo Pinda (sasa Waziri Mkuu
mstaafu) wakati akizungumza na Wahariri
wa vyombo vya Habari kuhusu suala la
wasafirishaji wa maroli na mabasi kuondolewa nafuu ya kutolipa tozo kwa wa Magri uliozidi (overload) ndani ya 5% ya
uzito unaokubaliwa kisheria , Katika Ukumbi wa Waziri Mkuu Dar es salam October
10, 2013
[4]
Mwongozo ulitolewa kupitia barua yenye kumb.
Na.CKA/16/419/01 ya tarehe 19 Julai 2006
[5] The Road Traffic Act Cap 168 R.E 2002
pamoja na kanuni zake, The Road Traffic
( Maximum Weight of Vehicles) Regulations, 2001
[6]
Hii ni kwa mujibu wa Kanuni ilivya hadi leo, aangalia Kanuni namba 7 (3) ya Kanunu
za Usalama Barabarani Kuhusiana na Ukomo wa Uzito wa Magari za mwaka 2001.
[7]
Msuya E.( January 18,2014) “Pinda Kuitia
Hasara Serikali” Mwananchi or www.tanroads.go.tz
[8]
ibid
[9]
Zimetumika rekodi za miaka ya nyuma kwa sababu ndizi zilizoweza kupatikana kwa
haraka..
|
|
0 comments:
Post a Comment